«Իսկապես դժվար է պատկերացնել անգամ, թե ինչերի միջով են նրանք անցել: Ես մեծացել եմ նրանց տեսած վայրագությունների մասին պատմություններով՝ ցեղասպանության եւ զոհերի մասին գրեթե շոշափելի դարձած հիշողություններով պարուրված: Դեռեւս պատանեկության տարիներին քաջատեղյակ էի մեզ հետ կատարված սարսափելի իրադարձություններին, եւ այս հանգամանքն ինձ նույնիսկ ավելի վճռական է դարձրել՝ արժանապատիվ ապագա կերտելու եւ իմ գոյության կարեւորությունն ապացուցելու հարցում»:
Օպերային մրցանակակիր երգչուհի Իզաբել Բայրաքդարյանը, ով մեծ ճանաչում ունի իր յուրահատուկ հնչերանգով եւ հարուստ դիապազոնով ձայնի, գեղեղկության, հմայքի եւ յուրօրինակ ոճի շնորհիվ, ելույթ է ունեցել աշխարհի մի շարք հանրահայտ բեմերում:
Եվ եթե Լոնդոնի Թագավորական օպերային թատրոնը ոչ մի առնչություն չունի պատերազմից խեղդվող Լիբանանում անցկացրած նրա մանկության հետ, երգչուհու համար այս երկու վայրն էլ նույն՝ անմոռանալի ճամփորդության հերթական կանգառներն են միայն:
Այդ ճանապարհորդությունն սկսվել է Հայոց ցեղասպանության ժամանակ, երբ Բայրաքդարյանի ընտանիքը սրի է մատնվել, եւ նրա նախնիները, որոնց հաջողվել է փրկվել, ստիպված են եղել լքել հայրենի Սեբաստիան (այժմ՝ Սիվաս), Ադանան եւ Դյորթյոլը: Այս ընտանիքի՝ սարսափելի արհավիրքին դիմագրավելու անհավատալի տոկունությունը եւ վճռականությունն են դարձել երգչուհու հաջողության գրավականը հարյուր տարի անց:
«Իմ մայրական տատն ու պապն իրենց ընտանիքների հետ միասին տեղահանվել էին Սեբաստիայից եւ Ադանայից: Պապիկս՝ Գեղամ Գաբրիելյանը, այն ժամանակ ութ տարեկան էր: Մեծ մայրս՝ Զաբել Սերայդարյանը, ում անունն եմ կրում, նույնպես անցել է տեղահանության ճանապարհով, - բացատրում է նա,- իսկապես դժվար է պատկերացնել անգամ, թե ինչերի միջով են նրանք անցել: Ես մեծացել եմ՝ նրանց տեսած վայրագությունների մասին պատմություններով՝ ցեղասպանության եւ զոհերի մասին գրեթե շոշափելի դարձած հիշողություններով պարուրված: Դեռեւս պատանեկության տարիներին քաջատեղյակ էի մեզ հետ կատարված սարսափելի իրադարձություններին, եւ այս հանգամանքն ինձ նույնիսկ ավելի վճռական է դարձրել՝ արժանապատիվ ապագա կերտելու եւ իմ գոյության կարեւորությունն ապացուցելու հարցում»:
Փրկության գինը
Երգչուհու ընտանիքը ծանր կորուստներ է կրել արհավիրքի տարիներին. նրա նախապապին ծեծելով սպանել են, իսկ ընտանիքի բազում այլ անդամներ սովի եւ հիվանդությունների զոհ են դարձել Սիրիա տանող ճանապարհներին:
«Պապիկիս ամենից շատ տանջում էր այն միտքը, որ այն ժամանակ ստիպված էր լքել մորը, քանի որ վերջինս հիվանդ էր եւ չափազանց թույլ՝ ճանապարհը հաղթահարելու համար,-ավելացնում է Իզաբելը:
«Պատկերացրեք՝ մանուկ եք ու ստիպված եք թողնել ձեր մորը՝ գիտակցելով, որ այլեվս երբեք նրան չեք տեսնի»:
Իզաբել Բայրաքդարյանի պապիկի՝ Գեղամ Գաբրիելյանի ընտանիքը
Հերոսական անցյալը
Այնուամենայնիվ, բազում հայ ընտանիքների նման Բայրաքդարյանների համար այս ողբերգական իրադարձությունների ընթացքում հերոսական էջեր էլ են եղել:
Երգչուհու մեծ պապը՝ Անանիա Գաբրիելյանը, ով հայտնի էր նաեւ սեբաստացի Քեռի մականունով, բազմիցս մասնակցել է հայ կանանց ու աղջիկներին թուրքական գերությունից ազատելու համարձակ նախաձեռնություններին: Այս ընթացքում Անանիան ինքն է բազմիցս գերեվարվել, ենթարկվել կտտանքների եւ անգամ մահվան դատապարտվել. «Քեռիս պատմում էր, որ երբ մի անգամ նրան ձերբակալել էին եւ պատրաստվում էին կախել, նրան հաջողվել է փրկվել միայն վերջին րոպեին՝ ձիերով իր հետեւից եկած ընկերների շնորհիվ»:
Երաժշտության ուժը
Անանիայի պատմությունը կարծես կինոֆիլմից կամ թատերական ներկայացումից հատված լինի, սակայն եթե տեղափոխվենք մեր օրերը, երգչուհու կյանքն էլ է նման ֆիլմի: Այսօր նա պարբերաբար ելույթ է ունենում աշխարհահռչակ ֆիլհարմոնիկ նվագախմբերի հետ ու մասնակցում հոլիվուդյան այնպիսի հանրահայտ ֆիլմերի երաժշտության ձայնագրություններին, ինչպիսին է օրինակ՝ Հովարդ Շորի «Մատանիների տիրակալը»:
Այն, որ իրեն այսպիսի կյանք էր սպասվում, Իզաբելը դժվար թե պատկերացներ իր վաղ մանկության տարիներին, որոնք անցել են Լիբանանի Զահլե քաղաքում: Սակայն նույնիսկ այն ժամանակ երգչուհին հայրենիքը ճանաչում էր երաժշտության ելեւէջներով՝ V դարից եկող հայկական եկեղեցական երաժշտությունից մինչեւ սերնդեսերունդ փոխանցվող ժողովրդական երգերը:
Տասնչորս տարեկանում ընտանիքի հետ Կանադա տեղափոխվելոց հետո Բայրաքդարյանը գերազանցության դիպլոմով ավարտում է Տորոնտոյի համալսարանի կենսաբժշկական ճարտարագիտության ֆակուլտետը: Սակայն օպերային երգչուհու ապագայի մասին նա սկսում է լրջորեն մտածել միայն օպերայի միջազգային մրցույթի դափնեկիր դառնալուց հետո:
«Բանականությունս հուշում էր, որ ճարտարագիտությունն առավել անվտանգ ուղի էր: Սակայն հոգով ազատ մարդկանց զավակ լինելով՝ ես գիտեի, որ պետք էր ռիսկի դիմել եւ փորձել երաժշտության ուղին: Մինչ օրս երբեէ չեմ զղջացել այդ որոշման համար», -նշում է Իզաբելը:
Օպերային երգչուհի Իզաբել Բայրաքդարյանը
Երկար ճանապարհ դեպի տուն
Երգչուհու տպավորիչ հաջողությունը վկայում է ինչպես նրա երաժշտական տաղանդի, այնպես էլ ճկունության ու կամքի մասին: Ի թիվս նրա վերջին շրջանի նախագծերի, որոնցից մեկը Կոմիտաս Վարդապետի երգերի հիման ձայնագրված սկավառակն էր, որը «Grammy» մրցանակի է ներկայացված եղել, Բայրաքդարյանը վերջերս «Երկար ճանապարհ դեպի տուն» վավերագրական ֆիլմն է նկարահանել, որը ներկայացնում է նրա առաջին ուղեւորությունը Հայաստան:
Այս ֆիլմը, որի նկարահանումներին երգչուհին մասնակցել է իր մոր հետ, նրա համար հուզիչ փորձառություն է դարձել, եւ նա համոզված է, որ պատմական արմատների հետ իր այս խորը կապն ստիպում է իրեն ավելի մեծ ջանքեր գործադրել այսօր ընտանեկան երջանկության եւ հաջողության հասնելու համար:
«Մայրս հայկական ավանդական երգեր էր մեզ համար երգում՝ ստիպելով խորին հպարտությամբ լցվել մեր հայկական արմատների նկատմամբ: Նա մեր մեջ սեփական ինքնությունը եւ մշակույթը մեր լեզվի, երգերի, աղոթքների եւ արարքների միջոցով պաշտպանելու մեծ ցանկություն է սերմանել: Ուզում եմ, որ իմ երեխաներն էլ նույն կերպ դաստիարակվեն: Ուզում եմ, որ նրանք էլ քաջատեղյակ լինեն մեր ժողովրդի պատմության այս սեւ էջին, սակայն միեւնույն ժամանակ հպարտանան իրենց ինքնությամբ, իրենց նախնիներով եւ հայրենիքով», - ասում է երգչուհին:
«Ցեղասպանությունն այսօր էլ իր ազդեցությունն ունի յուրաքանչյուր հայի վրա: Խիստ ոգեշնչող է այն հանգամանքը, որ հարյուր տարի անց մենք կարողացել ենք գոյատեւման այս պատմությունները վերածել հաջողության պատմությունների եւ որ շարունակ ձգտում ենք աշխարհը դարձնել ավելի լավը, քան ժամանակին այն եղել է»,- փաստում է աշխարհահռչակ կանադահայ երգչուհի Իզաբել Բայրաքդարյանը:
*Գլխավոր նկարում՝ Իզաբել Բայրաքդարյանը
Նյութի պատմական հավաստիությունն ստուգված է 100 LIVES նախաձեռնության հետազոտական խմբի կողմից:
