Պատկերացրեք՝ մի դար է անցել-տեւել մինչեւ ձեր ընտանիքի անդամները կարողացել են վերամիավորվել։ Հարազատներ, որոնց երկար ժամանակ մահացած ես համարել անսպասելիորեն կապ են հաստատում ձեզ հետ։ Ահա, թե ինչ տեղի ունեցավ տաղանդավոր ինժեներ Հայգ Դոլաբջյանի կյանքում, ով այսօր խորհրդատվական մի ընկերություն է աշխատեցնում Մյունխենում։ Իր հոր պես նա մեծացել է հավատալով, որ նա եւ իր հարազատ եղբայրներն ու քույրերը միակն էին, ում վիճակված էր այդքան անսովոր անուն կրել, իսկ գերմանացիների համար՝ հատկապես դժվար արտասանվող։
Հոր մահից հետո Հայգ Դոլաբջյանն արժեքավոր փաստաթղթեր ու նոթեր է գտնում եւ որոշում է գրի առնել իր հոր արտասովոր կյանքի պատմությունը։ 2012թ. Հայգ Դոլաբջյանը հրատարակեց իր «Իմ հայ հայրիկը» գիրքը` գերմաներեն ու անգլերեն։
«Երբ լույս տեսավ անգլերեն տարբերակը, ես ֆեյսբուքյան հաղորդագրություն ստացա Տորոնտոյում բնակվող մի երիտասարդ հայ կնոջից՝ Անահիտ Դոլաբջյանից։ «Բարեւ՛, Հայգ։ Հայրս՝ Արմենակ Դոլաբջյանը, ցանկանում է կապ հաստատել քեզ հետ։ Արդյո՞ք սա քեզ հետաքրքիր է», - գրեց նա։ Անմիջապես արձագանքեցի»,-պատմում է Հայգ Դոլաբջյանը։
Հայգը կանոնավոր նամակագրական կապ հաստատեց Անահիտի հոր՝ Արմենակի հետ, ու մեծ ուրախությամբ ընդունեց, որ իրենց մեծ պապերը եղբայրներ են եղել։ Կարճ ժամանակ անց մեկ այլ հարազատ՝ Անգին Դոլաբջյանը գրեց Հայգին։ Անգինն ապրում է Ուրուգվայի Մոնտեվիդեո քաղաքում։ Նրանց մեծ պապերը նույնպես եղբայրներ են եղել։
«Իմ երրորդ զարմիկը Տորոնտոյից՝ Արմենակը, ով այժմ 74 տարեկան է, շատ ավելի լավ է ուսումնասիրել մեր ծագումնաբանությունը, քան՝ ես։ Ըստ նրա, աշխարհով մեկ սփռված բոլոր Դոլաբջյաննները մեկը մյուսի հետ ազգակցական կապեր ունեն ու սերում են ներկայիս Թուրքիայի նույն տարածաշրջանից, որը մոտավորապես Ադանա եւ Մարաշ քաղաքների միջեւ է գտնվում։ Այն ժամանակների Օսմանյան կայսրությունում հայերը բնակվում էին մեծ, բազմասերունդ գերդաստաններով։ Հայրս այն օրերին 11 տարեկան էր։ Որպես քաղաքական արմատական փոփոխության ողբերգական հետեւանք՝ ընտանեկան կապերը խզվեցին։ Մենք իրար գտանք մեր ազգանվան շնորհիվ՝ գրեթե 100 տարի անց», - ասում է Դոլաբջյանը։
Իմ հայ հայրիկը
«Իր համար, վստահաբար, դժվար է եղել։ Իմ հայրը՝ Պարգեւը, կորցրել է իր հորն ու հարազատ քույրերի ու եղբայրների մեծ մասին, երբ նրանց արտաքսել են Սիրիայի անապատ»,-նշում է Դոլաբջյանը։ Տասնմեկամյա պատանուն փրկել են գերմանացի սպաները ու տեղափոխել իր քույրերի մոտ, ովքեր աշխատանքի էին տեղավորվել Հայաստանին օգնություն ցուցաբերող գերմանական կազմակերպության հիվանդանոցում (որը հետագայում վերանվանվել է Մերձավոր Արեւելքի քրիստոնեական բարեգթության կազմակերպության՝ Christian Relief Organization for the Middle East)։ Գերմանացի հոգեւոր հովիվ Էրնստ Լոհմանը 1896 թ. հիմնեց օգնություն ցուցաբերող մի կազմակերպություն դոկտոր Յոհաննես Լեփսիուսի հետ միասին՝ գերմանացի բողոքական ու հումանիստ (մարդասեր), ով բարձր հեղինակություն էր վայելում որպես «հայերի պահապան հրեշտակ»։
«Անվտանգության նկատառումներից ելնելով, այլ օգնություն ցուցաբերող կազմակերպությունները հորս հաջորդաբար տեղափոխեցին Լիբանան, այնուհետեւ՝ Սիրիա։ Այնտեղ նրանք փորձեցին հորս սովորեցնել դերձակի ու կոշկակարի արհեստը, սակայն ապարդյուն. նա ցանկանում էր բժիշկ դառնալ»,-պատմում է Դոլաբջյանը։
Երիտասարդության տարիներին Պարգեւին հաջողվեց վերջին անգամ մուտք գործել Թուրքիա։ Նա գնացել էր քույրերին տեսակցության ու մոտ մեկ տարի մնաց այնտեղ։ Հետո նա ընդմիշտ հեռացավ երկրից։
«Գերմանիայում Լեփսիուսն ու այլոք հայերի համար բարենպաստ պայմաններ ստեղծեցին՝ վկայություններ տալով կոտորածների ու ցեղասպանության վերաբերյալ։ Գերմանիայում երկրով մեկ սփռված օգնություն ցուցաբերող կազմակերպությունները ջանում էին աջակցել ու տեղավորել որբերին։ Ամենեւին էլ հազվադեպ չէր, որ գերմանական ընտանիքները հետամուտ էին լինում Մերձավոր Արեւելքի քրիստոնեական բարեգթության կազմակերպության ընդհանուր առաքելությանը։ Նման մարդկանցից մեկն էլ Բ. ֆոն Դոբելերն էր, 1915-ին Հարունիյեի գերմանական դպրոցի տնօրենը ու այն բարեգործական նախաձեռնությունների ակտիվ անդամը, որոնք օգնություն էին տրամադրում ու համակարգում դրա հոսքը Գերմանիայում հայտնված արտաքսված հայերի համար», - երախտագիտությամբ հիշում է Դոլաբջյանը։
Անհատների ու օգնություն ցուցաբերող կազմակերպությունների շնորհիվ Գերմանիայում նրա հայրը կարողացավ հաջողությամբ դասավորել իր կյանքը մանկության ողբերգական դեպքերից հետո։ Պարգեւը Գերմանիա էր ժամանել 1920-ականներին։ Նա լեզուն սովորեց, հանձնեց իր «աբիտուրը» (գերմանական համալսարան ընդունվելու քննություն), բժշկական համալսարան հաճախեց ու Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի տարիներին Լիցմանշտադի կանանց հիվանդանոցում աշխատեց՝ որպես գլխավոր բժիշկ։ «Հայրս աշխատասեր եւ ուժեղ կամքի տեր մարդ էր, ում համար առանձնապես կարեւոր էր մեզ՝ իր երեխաներին, փայլուն կրթությամբ ապահովել, - հիշում է Դոլաբջյանը,-նա հաճախ ասում էր. «Ֆինանսական եւ նյութական կարողությունը, հնարավոր է, լավ բան է, սակայն այն հետդ չես վերցնի, երբ ստիպված լինես փախուստի դիմել։ Այն, ինչ կարող ես հետդ տանել, ուղեղիդ պարունակությունն է» »։
Կապույտ աչքերն ու Հայաստանի նկատմամբ սերը
«Մտածելակերպս գերմանական է։ Ես գերմանացի եմ մեծացել։ Ես նրանցից եմ, ովքեր հստակությունն են գնահատում։ Արեւելահայերն այդպիսին են։ Մենք կիսում ենք նույն մոտեցումներն ու խնդիրները լուծելու նույն ճանապարհները», - հասկացել է Դոլաբջյանը՝ դեպի Հայաստան իր բազմաթիվ ուղեւորություններից հետո։ Նրա մայրը գերմանուհի է, նա շիկահեր է եւ ունի կապույտ աչքեր. հենց նրանից է Դոլաբջյանը ժառանգել իրենը։ 2011-ից ի վեր նա երեք անգամ ընտանիքով ճամփորդել է դեպի Հայաստան ու ցանկանում է այնքան հաճախ վերադառնալ, որքան հնարավոր է. «Ես սիրում եմ Հայաստանը։ Երբեւէ այդքան ջերմագին ընդունելության չեմ արժանացել, որքան այս երկրում։ Մենք նաեւ ընկերներ ունենք այնտեղ, ովքեր մեզ տեսակցության են գալիս Գերմանիա։ Սա շատ լավ է»։
Դոլաբջյանը կնոջ եւ դստեր հետ հայերենի դասընթացների էր մասնակցում մի քանի ամիսների ընթացքում։ «Այն չափազանց խրթին է», - ասում է նա հայերենի բարդ քերականության ու արտասանության մասին։ Սակայն նա դեռ չի հանձնվել։
Շատ հայերի նման նա նույնպես մտահոգված է հայ-թուրքական հարաբերություններով. «Թուրքիան պետք է ճանաչի ցեղասպանությունը։ Ինչ ձեւով ուզում ես՝ հարցը դիր, բայց սա քաղաքականություն է։ Ես այն տեսակետին եմ, որ միջին թուրքը նույն միջին հայի, կամ միջին գերմանացու պես լավն է կամ վատը։ Ու մարդկանց մեծամասնությունը լավն է»։
Հայկ Դոլաբջյանի ընտանիքի պատմությունը՝ այստեղ: