«Ավրորա» համայնքի անդամ հայր Մայքլ Լեպսլին անգլիկան եկեղեցու քահանա է, սոցիալական արդարության ակտիվ պաշտպան, Հարավային Աֆրիկայում խտրականության ռեժիմի (Apartheid) դեմ շարժման մասնակից։ Նա հիմնադրել է Ծանր հիշողությունների հաղթահարման ինստիտուտը, որը նպաստում է անհատական եւ խմբային երկարատեւ բուժմանը՝ խաղաղություն բերելով եւ ապագան ուղղակի հնարավոր դարձնելով: Ստեղծվելով 1998 թվականին՝ այժմ այն վերածվել է գլոբալ ցանցի, որի գրասենյակները գործում են Հարավային Աֆրիկայում, Լյուքսեմբուրգում եւ Նյու Յորքում:
Իր գործունեության պատճառով հայր Մայքլը բազմաթիվ խնդիրների է բախվել: 1976-ին արտաքսվել է Հարավային Աֆրիկայից, տեղափոխվել Լեսոտո, ավելի ուշ՝ Զիմբաբվե, որտեղ նամակով ուղարկված ռումբի զոհ է դարձել: Պայթյունի հետեւանքով կորցրել է երկու ձեռքը եւ մի աչքի տեսողությունը:
Երկարատեւ ապաքինումից հետո նա հաստատակամորեն վերադարձել է Հարավային Աֆրիկա՝ իր կյանքը նվիրելու պատերազմի, մարդու իրավունքների խախտման եւ այլ տրավմատիկ պատճառներով էմոցիոնալ, հոգեբանական եւ հոգեւոր վերքեր ստացած մարդկանց օգնելու գործին: Մենք զրուցել ենք հայր Մայքլի հետ զոհից փրկվածի, ապա հաղթողի փոխակերպման ուղու, մարդասիրական կարիքների եւ Ծանր հիշողությունների հաղթահարման ինստիտուտի մասին:
– Ձեր հարցազրույցներից մեկում ասել եք, որ Դուք «ավելի հեռուն եք գնացել՝ զոհից փոխակերպվելով վերապրածի, ապա՝ հաղթողի»: Կարո՞ղ եք փոքր-ինչ մանրամասն ներկայացնել Ձեր պատմությունը, որպեսզի հասկանանք, թե ինչն է Ձեզ ոգեշնչում եւ որտեղից եք ուժ ստանում:
1973 թվականին մեր միաբանությունն ինձ ուղարկեց Հարավային Աֆրիկա, եւ այնտեղ ես հանկարծ դադարեցի սովորական մարդ լինելուց ու դարձա «սպիտակ մարդ»: Իրականությունը ցնցեց ինձ: Ես կարող էի որոշել դեմ լինել խտրականությանը (Apartheid), բայց, միեւնույն է, շարունակում էի մնալ դրա շահառուն: Ես միացա ազատագրական պայքարին եւ 3.5 տարի հետո արատաքսվեցի Հարավային Աֆրիկայից: Գնացի ապրելու Լեսոտոյում, որտեղ միացա ազատագրական շարժմանը՝ Աֆրիկյան ազգային կոնգրեսին: Իմ ծառայությունը հովվական, կրթական ու աստվածաբանական էր. ես հոգ էի տանում աքսորի մեջ գտնվող մարդկանց մասին: Հետո տեղափոխվեցի Զիմբաբվե:
1990 թվականին՝ Մանդելայի ազատ արձակումից երեք ամիս հետո, նամակով ռումբ ստացա: Այդպես կորցրի ձեռքերս, աչքս եւ այլ վնասվածքներ ստացա: Մարդիկ ամբողջ աշխարհից աղոթում էին ինձ համար, ուղարկում իրենց սերը, աջակցում ինձ, ճանաչում եւ ընդունում ինձ հետ կատարվածը: Հենց դա էլ օգնեց ինձ անցնելու զոհից` վերապրածի, ապա` հաղթողի ճանապարհը:
Հաղթող ասելով՝ ես նկատի ունեմ վերագտնել կարողությունը, որն օգնում է ձեւավորել եւ ստեղծել աշխարհը, այլեւս չլինել պատմության օբյեկտ, այլ դառնալ սուբյեկտ: Ինձ ոգեշնչողը մարդիկ են: Ես գիտակցում էի, որ Հարավային Աֆրիկայում դեռ ինձնից առաջ՝ դարեր շարունակ մարդիկ սերնդեսերունդ տառապել են եւ զոհողությունների գնացել, բայց ապրել են ավելի լավ աշխարհի հույսով եւ երազանքով, թեկուզ իրենց կյանքն ավելի վատ է դասավորվել: Այդուհանդերձ, նրանք դեռ հույս ունեին, երազում էին, պայքարում եւ զոհաբերում:
– Ավելի քան 20 տարի առաջ Դուք հիմնեցիք Ծանր հիշողությունների հաղթահարման ինստիտուտը: Ո՞րն է Ձեր աշխատանքի հիմնական սկզբունքը: Ինչպե՞ս է այն փոխվել այս տարիների ընթացքում:
Ինստիտուտն արձագանքն էր իմ ընկալման, թե ինչն օգնեց ինձ ապաքինվել ոչ միայն ֆիզիկապես, այլ նաեւ էմոցիոնալ եւ հոգեբանական առումով: Ես նկատի ունեմ այն, թե ինչպես են մարդիկ լսում իմ պատմությունն ու ընդունում այն: Երբ 16 տարի անց վերադարձա Հարավային Աֆրիկա, այնտեղ գտա խեղված հասարակություն: Մենք բոլորս ունենք մեր պատմությունը, որի մասին պետք է խոսել: Բայց ի տարբերություն ինձ, ոչ ոք ականջ չէր դրել հարավ-աֆրիկացիներից շատերի պատմությանը, ոչ ոք չէր ընդունել նրանց ցավը:
1995-1996 թթ. մենք ունեինք Ճշմարտության եւ հաշտեցման հանձնաժողով, որն օգնում էր հասարակությանը հաղթահարելու անցյալի ցավը: 23.000 մարդ դիմեց հանձնաժողով, մինչդեռ մենք ունեինք 55 միլիոն բնակչություն: Ինձ մոտ միշտ հարց էր առաջանում. «Իսկ ի՞նչ կասեք մնացածի պատմության մասին: Ի՞նչ եղավ նրանց հետ»: Ծանր հիշողությունների հաղթահարման ինստիտուտն իր գործունեությունն սկսեց Ճշմարտության եւ հաշտեցման հանձնաժողովին զուգահեռ: Դա 25 տարի առաջ էր:
Մենք չենք կենտրոնանում միայն խտրականության վրա. մեր ուշադրության կենտրոնում այն է, թե ինչպես է ազգի անցյալն ազդում անհատի վրա: 1998 թվականին մենք արդեն երեք երկրից հրավեր ստացանք: Մեկը Ռուանդան էր՝ ցեղասպանությունից չորս տարի անց: Մեզ հրավիրեցին նաեւ Նյու Յորք քաղաք: Այնտեղ շատերը, որոնք մասնակցել էին քաղաքացիական իրավունքների շարժմանը, երբեք հնարավորություն չէին ունեցել խոսելու իրենց ցավի մասին: Ստացվեց, որ այն, ինչ անում էինք, արձագանք էր գտնում ամբողջ աշխարհում, որտեղ եղել էր պատերազմ, ճնշումներ եւ անարդարություն: Մենք սկսեցինք նկատել, որ հիշողությունների ամոքումը կարեւոր էր ամբողջ մարդկության համար:
Այս տարիների ընթացքում երկու գերիշխող խնդիր ենք արձանագրել՝ մանկական տրավմա, իսկ մյուսը՝ գենդերային հիմքով բռնություն: Ինչպես ասացի, մեր աշխատանքում մենք կենտրոնանում ենք էմոցիոնալ, հոգեբանական եւ հոգեւոր կողմի վրա, եւ մեր նշանաբանն է. «Յուրաքանչյուր մարդ պատմություն ունի։ Յուրաքանչյուր պատմություն պետք է ունենա ունկնդիր»: Մենք նաեւ ասում ենք, որ բոլոր մարդիկ ոգեղեն էակներ են: Ոչ բոլորն են կրոնասեր, բայց բոլոր մարդիկ հոգեւոր են: Մենք նաեւ հավատում ենք, որ բոլոր մարդիկ պատասխանատու են անցյալի համար եւ իրենց դերակատարումն ունեն այլ ապագա կերտելու գործում:
– Ինչպե՞ս են փոխվել մարդասիրական կարիքներն ու աշխարհը Ձեր գործունեության ընթացքում: Ինչպիսի՞ միտումներ եք տեսնում այսօր:
Կորոնավիրուսի համավարակը բազմաթիվ թաքնված խնդիրներ ջրի երես դուրս բերեց: այդ հիմնական խնդիրներից մեկը մարդկության ողջ ընտանիքի խոցելիությունն է: Աշխարհը պետք է հասկանար, որ զանգվածային ոչնչացման զենքերն առոչինչ են համավարակի դեմ պայքարում: Երկրներն իրենց փողերը, բյուջեն ծախսել են զենքերի վրա, իսկ հավարակի դեմ պայքարում դրանք անօգուտ են:
Մյուս խնդիրը բնությունն է, որը քայքայում ենք: Մարդիկ ասում են՝ այն կփրկվի, բայց գուցե մենք չփրկվենք: Բացահայտված խնդիրներից մեկն էլ գենդերային հիմքով բռնությունն է, որը կտրուկ աճել է ամբողջ աշխարհում: Այն հաղթահարելու հարցը երբեք այսքան սուր չի եղել, որքան այսօր:
– «Ավրորան» աջակցում է մերօրյա հերոսներին՝ կարեւորելով համայնքներում նրանց կատարած կենսական աշխատանքը: Ի՞նչ է Ձեզ համար նշանակում լինել այս համայնքի անդամ, ու ինչպե՞ս կարող են ուրիշները եւս օգնել Ձեզ:
Մենք երկուստեք իրար տալու բան ունենք: Սա երբեք չի եղել միակողմանի գործընթաց: Մենք հակված ենք սովորելու «Ավրորա» համայնքի մյուս անդամների փորձառությունից, քանզի չկա մեկ այլ այսքան բազմազան համայնք:
Հասարակական մյուս կազմակերպությունների նման մենք էլ ֆինանսավորման կարիք ունենք, որպեսզի շարունակենք մեր աշխատանքը: Մեր աշխատանքով հետաքրքրված եւ աջակցելու պատրաստ գործընկերներ ունենալու հնարավորությունը եւս չափազանց կարեւոր է: Մի ծրագիր ենք մշակում Աֆրիկա մայրցամաքում: Սկսել ենք ինը երկրից, իսկ մայրցամաքում 54 երկիր կա: Քայլ առ քայլ մենք ցանկանում ենք մեր աշխատանքը տարածել մայրցամաքով մեկ: Իսկ հնարավորությունը դառնալու գործընկեր նրանց հետ, ովքեր գործունեություն են ծավալում Աֆրիկայում, չափազանց տպավորիչ է: