Արթուր Սարուխանյանի Մեքսիկա մուտքի վիզան, 1930թ.

Թվացյալ մահը փրկեց նրան

Ինչպես ցեղասպանությունից մազապուրծ շատերի դեպքում, Անժելի փրկությունը եւս անհավատալի իրադարձությունների արդյունք էր։ 1915-ին, երբ Օսմանյան կայսրության տարածքում ծայր են առնում հայերի տեղահանությունները, թուրքերը շուրջկալում են Անժելի ընտանիքն ու քշում ծովափ, որտեղ էլ նրանց պիտի սպանեին։ «Մեծ տատս, որին փրկվել չհաջողվեց, կապում է [Անժելի] կուրծքն ու անմիջապես կտրում մազերը, որպեսզի ժանդարմները գլխի չընկնեն, որ իրենց դիմաց աղջիկ է»,- պատմում է Արթուրոն։

Անժելի ընտանիքի անդամների մեծ մասին գնդակահարում են աղջնակի աչքի առջեւ։ Փամփուշտը քերծում է նաեւ Անժելի ճակատը, եւ նրան, մեռած կարծելով, թողնում են դիակների կույտի մեջ ընկած։

Նա հաջողում է ազատվել իր քրոջ, քեռու եւ քեռակնոջ հետ ու հույն ձկնորսների օգնությամբ հատում է ծովն՝ անցնելով Թեսալոնիկե։

Սարուխանը հիշում է, որ տատի հետ շատ ժամանակ էր անցկացնում, սակայն բազում վերապրողների նման՝ տատը եւս չէր սիրում ծավալվել անցյալի տառապանքների թեմայով։ «Տեսածի մասին նա սովորաբար լռում էր,- ասում է Արտուրոն,- եւ հիմնականում պատմում էր պապիս մասին… Իսկ թե ցեղասպանության տարիներին տատս ինչերի միջով է անցել, իրականում իմացել եմ հորիցս ու մորաքրոջիցս։ Տատս ցեղասպանությանն անդրադառնում էր սովորաբար մեզ կարգի հրավիրելու նպատակով, երբ չէինք ուտում կամ ափսեում ուտելիք էինք թողնում»։

 

Պաշտպանելու պարտավորություն

Թեպետ Մեքսիկայում մինչ օրս գոյություն ունի հպարտ ու գործունյա հայերի փոքրաթիվ համայնք, որը ձեւավորվել է ցեղասպանության հետեւանքով, մեքսիկահայության բազմաթիվ ներկայացուցիչներ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո տեղափոխվել են ապրելու Միացյալ Նահանգներում եւ Կանադայում։ Արթուրո Սարուխանը, սակայն, համարում է, որ իր հայկական արմատները որոշիչ դեր են կատարել մեքսիկական դիվանագիտության ասպարեզում իր մասնագիտական առաջընթացում։

Մեքսիկայում Սարուխանն ուսանել է միջազգային հարաբերություններ եւ պատմություն, իսկ ամերիկյան արտաքին քաղաքականության գծով մագիստրոսի աստիճանն ստացել է Վաշինգտոնի Ջոն Հոպկինսի համալսարանում (SAIS)։ 1993-ին նա աշխատանքի է անցել Մեքսիկայի արտաքին գործերի գերատեսչությունում եւ հասել Վաշինգտոն՝ որպես Մեքսիկայի դեսպանատան աշխատակազմի ղեկավար։ Նա եղել է նաեւ երկրի Արտաքին գործերի նախարարության քաղաքական պլանավորման բաժնի ղեկավարն ու Նյու Յորքում Մեքսիկայի գլխավոր հյուպատոսը։ Հետագայում գլխավորել է Վաշինգտոնի կարեւորագույն դեսպանատներից մեկը։

Իր խոսքով՝ նախնյաց փորձառությունն օգնել է իրեն դիվանագիտության ճանապարհին։ Հայկական արմատները «պայմանավորել են իմ նվիրվածությունը 21-րդ դարի կանոնակարգված միջազգային համակարգի հիմնական սկզբունքներին, որոնցից են պաշտպանելու պարտավորությունը (R2P) եւ պատմական հիշողությունը որպես հաշտեցման հիմք ընդունելու անհրաժեշտությունը»։

Արթուրո Սարուխանն ընտանիքի անդամների հետ, Ֆրեզնո, Կալիֆորնիա, ԱՄՆ

Թեպետ Արթուրոն իրեն համարում է «մոլի ֆուտբոլասեր եւ ֆուտբոլ խաղացող», նրա ուրախության հիմնական աղբյուրն ընտանիքն է։ Կնոջը՝ Վերոնիկա Վալենսիային, նա հանդիպել է Վաշինգտոնում։ Ունի երկու դուստր՝ 10 տարեկան Լայան եւ 7 տարեկան Անին։

Նրա ամենամեծ ձեռքբերո՞ւմը․ «Իմ երկրին ծառայելը եւ, հուսով եմ, երախտահատույց լինելն այն պետությանը, որը բացել է իր դռները թե հորս, թե մորս՝ ապաստան հայցող ընտանիքների առջեւ»։